Om positief te beginnen: protocollen hebben hun nut in situaties die ontstaan in tijden van chaos. Dat de brandweer protocollen heeft om een brand te blussen, vind ik heel gezond. Een brand is een situatie die slecht te voorspellen is. Stort een pand in? Is er kans op explosies? Wat doet het weer? De onzekerheid die gepaard gaat met het onvermogen controle te krijgen over zoiets als vuur verklaart het gebruik van protocollen. Er lopen verschillende individuen rond die allemaal training hebben gehad. De training alleen is niet voldoende om iedereen helemaal zeker te maken van wat slim, handig en veilig is om te doen. Dan is het volgen van een stappenplan heel logisch.
Er is helaas ook een 'maar'. Er zijn vele situaties die helemaal niet om een protocol vragen, maar om gezond verstand. Omdat gezond verstand een talent is dat maar weinig mensen gegeven is, zijn er protocollen ingevoerd. Protocol en procedures schaar ik beide onder hetzelfde 'kwaad'.
Iedereen is wel bekend met de afdeling 'kan niet'. Elk bedrijf, elke organisatie heeft zo'n afdeling. Daar werken mensen die niet in staat zijn om zelfstandig te denken en daarvoor zijn er procedures geschreven. Dan werken de minder getalenteerden het stappenplan af en dan komt het altijd goed.
Afwijken van het stappenplan 'kan niet', want dat vergt een vaardigheid die de persoon niet bezit. Mijn mooiste voorbeeld is de GGZ. Daar mocht ik een gesprek voeren met een specialist persoonlijkheidsstoornissen. Dat is dan een psycholoog die, om diagnostiek te doen, de vragen opleest uit een boek. Je bent tenslotte specialist. En dat zijn dan vragen die ondersteund worden door wetenschappelijk onderzoek. "Hoe vaak heb je in de laatste 18 dagen gedacht aan eten?" is een van de vragen die ik naar mijn hoofd geslingerd kreeg. Bij mij gaan alle alarmbellen af. Wat wil men weten met het stellen van deze vraag? Wat is een goed en een fout antwoord? Heel vaak, weinig vaak? Best vaak, helemaal nooit? Paars, kabouters? Ik heb ruim 10 jaar in het onderwijs gewerkt en als ik dit soort vragen zou stellen in toetsen, dan krijgt iedereen een 10. Maar ja, het protocol schrijft voor dat deze vragen gesteld moeten worden. Mijn probleem met deze manier van werken is dat het dus niet om mij als persoon gaat, maar om in welke mate ik in een bepaald hokje pas. Helemaal gek werd het toen ik, in plaats van een antwoord te geven, een verhaaltje ging vertellen. Zij ging dan uit het verhaal een antwoord destilleren en dat als antwoord invullen. Er moest tenslotte een antwoord komen, anders kan de volgende stap niet genomen worden.
Een ander gevolg van het gebruik van procedures is van juridische aard. "De operatie is gelukt, maar de patiënt is overleden" is voor een volgend blog.
